ATA SÖZLERİ ,ÖZLÜ SÖZLER ANLAMLARI: 2011

FIRSAT

Aba vakti yaba yaba vakti aba alan aldanmamış.
Alların yakıştığı ellerin bakıştığı vakıt giy .
At istenirken kız istenirken .
Atın varsa yol tanı Ağan varken el tanı.
Demir tavında (dövülür )güzel çağında (sevilir).
Kurt dumanlı havayı sever.
Sel her vakit kütük getirmez .

ARKADAŞ - AZRKADAŞLIK

Aklı kısayla boyu köşeyle arkadaş olma
Arkadaş adamın aynasıdır.
Kişi refikinden azar

Aile

Bir ahırda atta bulunur eşşekte.
Dumansız baca çekişmedik karı koca da.
Etle tırnak arasına girilmez .

Akıl - akıllı - akıllılık

Akıl bir attır dizgini arifin elinde gerek.
Aklı olmayınca başta ne kuruda biter ne yaşta .
Akıl olmayınca ne yapsın sakal.

AHMAK- AHMAKLIK

Ahmağa yüz aptala söz vermeğe ğelmez.
Ahmak iti yol kocatır.

Ağaç

Güneşin hızını ovanın tozunu ağaç keser .
Yaş ağaca balta vuran el onmaz.
Yaş kesen baş keser .
Yaş kesen baş kesen taş kesen iflah olmaz.

KARŞILIKLA İHDİYAÇ VE ÇIKAR

Ada bana adayayım. sana
Ağaç dibinden su içer
Ağaç köküne muhtaç
Altın eşik gümüş eşiğe muhtaç.

İŞ OLACAĞINA VARIR

Akacak kan damarda durmaz.

Hangi gün var akşam olmadık.

İt ürür kervan yürür.

Horoz ötsün veya ötmesin sabah olacaktır.

İSRAF

Az yiyen çok zaman yer. çok yiyen çobuk bitirir

Bol bol yiyen bel bel bakar.

Gündüzün mum yakan geceleyin bulamaz.

GÖRGÜ GÖ

Oğul babadan görür at oynatmayı kız anadan görür sofra donatmayı.
Yavru kuş yuvada gördüğünü yapar.

FEDAKARLIK

Ata binilmez yeme binilir.
Bal ile kaymak isteyen akcesine kıymak gerek
Boş torba ile at tutulmaz.

DAHA ÜSTÜN OLMAMAK

Alçak yerde tepecik kendini dag sanır.
Buday olmayan yerde darıya nazar değer
Dağ başında çam kadı pelit müftü.

ÇOK - ÇOKLUK.(ZARARI)

Çatal kazık yere batamaz.
Çok arpa at çatlatır.
Çok karınca deveyi öldürür.
Çok söz yalansız çok mal haramsız olmaz.
Horozu çok olan köyün sabahı geç olur
İki kaptan gemiyi batırır.
.

KIYAMET BİLME

Harman döven öküzün ağzı baglanmaz.

Süt veren ineğin memesi kesilmez .

Sütlüyü sürüden çıkarmazlar.

KABİLİYET

Bakmakla öğrenilseydi köpekler kasap olurdu.
Deve kabeye gitmekle hacı olunmaz.
Eşek kocamakla tavla başı olmaz.

Edep terbiye

Aç koyma arsız olur ,açık koyma hırsız olur.
Ağaç yaşken eğilir.
Edebi edepsizdeen öğren .
Yerinde tekdir baş ağrıtmaz.

ecel

Ecel geldi cihana baş ağrısı bahane.
Ecele gelen düşecek yer arar.,
Ecele gelen fare kedinin yoluna çıkar.
Ecele gelen köpek cami duvarına siyer işer.

DİL

Baş dil ile tartılır.
Bugday ekmegin yokta bugday dilinde mi yok.
Bülbülün çekdiği dili belasıdır

EMANET

Emanet ata binen tez iner.
emanet eşegin yuları gevşek olur

RÜŞVET

Araba yaglanmasa yürümez.
Arabanın en gıcırtılı tekerlegi yaglanır.
Rüvet kapıdan girince insan bacadan çıkar.
Yaglanmış agız hayır diyemez.
,

Öfke

Kesgin sirke küpüne zarardır .
Öfge ile kalkan zararla oturur

Otorite

Deve büyüktür ama beşini bir eşek yeder.
Oha var dagdan indirir oha var daga bindirir

İŞİ İSTEYEREK YAPMAK

Çobanın gönlü olursa tekeden süt çıkarır.
Uykusu gelen yastık istemez.

BÜYÜK SÖZÜ DİNLEMEK

Ulu sözü dinlemeyen ulu yakalıdır.
Ulular köprü olsa basıp geçme.
Ulusunu bilmeyen Tanrısını bilmez.

BOŞ EMEK

Çay kenarına kuyu kazılmaz.
Çürük tahta çivi tutmaz.
Irmak kenarına çeşme yapılmaz.

ALLAH A GÜVENMEK

Allah dagına göre kış verir.
Allah deldigi bogazı aç komaz.
Allah uçmayan kuşa alçacık dal verir.
Allah verince kimin oglu kimin kızı demez .
Allah getirirse el getirir sel getirir yel getirir .
Allah yar olduktan sonra kılıcın agaç olsa yine keser

ALIŞMAK -ALIŞKANLIK

Alışmış kudurmuştan beterdir.
Alışmış kursak bulamacını ister.
Sırt giydigini agız alıştıgını ister

AŞK - AŞIK

Aşığa bagdat uzak değildir.
Aşığın gözü kördür.
Aşk ve öksürük gizli tutulamaz.

DEĞERLENME

Aş taşınca kepçeye paha olmaz .
At beslenirken kız istenirken.
Buğday başak verince orak paha ya çıkar.

DEDİKODU

Alemin ağzına kırk arşın bez yetişmez .,
Alemin ağzı çuval değilki büzesin.
Bir ağızdan çıkan in ağıza

DAĞVET ÇAĞRI

Çağrılan yere erinme çağrılmayan yere görüme
Eşeği düğüne çağırmışlar ya su lazımdır ya odun demiş

CEZA

Ağlatan ğülmez
Eden bulur.
Eşeği dama çıkaran yine kendi indirir.
İti öldürene sürütürler.
Ne doğrarsan aşına o çıkar kaşığına .

BELEŞ(BEDAVA)

Bahşiş altı dişine bakılmaz.
Bedava eşek attan yürek olur.
Bedava sirke baldan tatlıdır .
Müft(bedava)olsun da zift olsun.

BİLDİĞİNDEN ŞAŞMAMAK

Camine kadar büyük olsa . imam yine bildiğini okur .

BENCİL- BENCİLLİK

Abdalın dosluğu köy görününceye kadar.
Abdalın karnı doyunca közü yolda olur.
Bana dokunmayan yılan bin yaşasın .

HİMAYE - DESTEK

Arkalı köpek kurdu boğar

Babası köy kahyası neden olsun olsun pervası .

HER ŞEY ZAMANINDA

At beslenirken kız istenirken .
Demir tavında dövülür.
Yara sıcakken sarılır.

HAYAL - DÜŞ

Aç tavuk kendini arpa ambarında sanır.
Gömleksizin karnından kırk arşın bez geçer.
Rüya ile hülya olmasa zügürdün canı çıkar.

YOL -YÖNTEM

Balcının var bal tası oduncunun var baltası.
Çalı tepesinden sürüklenmez.
Deveci ile görüşen kapısını büyük açmalı.
Evvella ayıyı vur , sonra postunu sat.
Evvella cin olmalı sonra adam çarpmalı.
Her balık kendi yemiyle tutulur.
Her sakalın tarağı vardır .
Merdivensiz dama tüfeksiz ava çıkılmaz.
Su başından kesilir.
Şahin ile deve avlanmaz.

ACI

Acı acıyı unuturur .
Ayakkabının nereden sıkdığını giyen bilir.
Balta değmedik ağaç olmaz.
Canı acıyan eşek attan yürük olur.

ACEMİLİK-TOYLUK

Acemi katır kapın önünde yük indir.
Altı aylık seyislikle kırk yıllık fışkı karıştırılmaz.
Deniz görmeyen sidigini sel sanır.
Havlamsını bilmeyen köpek sürüye kurt getirir.

ACELE

Acele ile menzil alınmaz.
Acele işe şeytan karışır.
Tez giden tez yorulur

GÖNÜL ,ATA SÖZLER

Deniz dalgasız gönül sevdasız olmaz .
Gönlün pasını gözyaşı siler.
Gönül ferman dinlemez.
Gönül kocamaz .
Gönülsüz namaz ,ğöğe ağmaz.

GİZLENMEZ İŞLER

Agaran baş ağlayan göz gizlemez.
Balık tutanın paçası ıslanır.
Deveye bindikten sonra çalı ardında gizlenilmez .
Gezen ayaga taş deger.

GEVEZELİK BOŞ BOĞAZLIK

Boşboğazı cehenneme atmışlar odun yaş diye bağırmış.
Boşboğazla pis boğaz beladan kurtulmaz.
Boş fıçı çok ses çıkarır.
Halının tozu tükenir delinin sözü tükenmez.
.

FEDAKARLIK

Ata binilmez yeme binilir.
Bal ile kaymak isteyen akçesini kıymak gerek.
Boş torba ile at tutulmaz.
Dut kursu ile yar sevilmez.

FAYDA- YARAR

Bir ağacın bölgesinde bir sürü yatar .
Deniz nehri reddetmez .
Faydasız baş mezara yaraşır.
Faydasız koyunu kurt yesin .
Komşuda bişer bizede düşer.

FAKİR - FAKİRLİK - YOKSULLUK

Devletliye dokun geç fukaradan sakın geç.

DERT HASTALIK

Ağacı kurt insanı dert yer.
Ağrısız baş bostan korkuluğundan bulur
Dağ başına kış gelir insanın başına iş gelir
Demir nemden insan gamdan ölür
Derdini saklayan derman bulmaz
Dert saklayanda kalır
Dert var gelir geçer dert var deler geçer
Hasta inilerken sağ ölür.

EHLİYET -USTALIK - BECERİKLİLİK

Altın kıymetini saraf bilir
Arı bal alacak çiçeği bulur
At binene kürk giyene yakışır
At binenin kılıç kuşananın
At binicisinie göre kişner
Binicisini bulan at esnemez
Esgi kurt yolunu şaşırmaz
Sinek pekmezciyi tanır
Tabanca tabanlıca adamın elinde gerek
Usta yanında perende atılmaz

HER ŞEY YERİNDE GİDER

Cambaz ipte balık tipte gerek
Balık gölüne göre büyür

Dügün sesle ölü yasla yakışır

Derviş dervişi tekkede hacı hacıyı mekkede bulur
Her horoz kendi çöplügünde öter
Keçi keçiyi dagda salkım salkımı bağda bulur
Köşe taşı köşede yakışır
Küçük suda büyük balık olmaz .
Taş yerinde ağırdır
Yörüğün dağında kekik evinde keklik olmaz

PARA

Akçe akıl öğretir don yürüyüş.
Ey abdal ey derviş para ile biter her iş .
Haram paraya binaya ya zinaya.
Para anayı kızdan kaşı gözden ayırır.
Para arıdır yumarsın sokar açarsın kaçar.
Para ile imanın kimde oldugu belli olmaz.
Para kimde ise yürekte onda bilek de.
Paran varsa git pazara paran yoksa benziciğin bozara.
Paranın konuştuğu yerde dil susar.
Parası ucuz olanın kendisi pahalı olur.

ÇALIŞMA -ÇABA -KAYRET

Adamın iyisi iş başında belli olur.
Ağustosta beyni kaynayanın zemheride kazanı kaynar.
Akar su çukurunu kendi kazar.
Alında ter akmadan para taşmaz .
Atı gocatan yol değil ahırdır.
Bağ dua değil çapa ister .
Bakan yemez kapan yer.
Belle tarlanı belin doğrulsun .
Çalışan eşeğin boynu boncuklu olur.

BİLDİĞİNDEN ŞAŞMAMAK

Cami ne kadar büyük olsa imam gene bildigini okur

BAGDAŞMALIK(ATASÖZÜ)

âşık ile molanınarası iyi olmaz.
Ateşle barut bir yerde olmaz.,
Dag,dag üstünde olur;ev,ev üstünde olmaz.

DEGERLEME(Atasözleri)

Aş taşınca kepçeye paha olmaz.
At beslenirken,kız istenirken.
Bugday başak verince orak pahaya çıkar.
Sarı saman vaktinde sarı altın olur.

İSRAF(ATASÖZÜ)

Az yiyen çok zaman yer çok yiyen çabuk bitirir.
Bol bol yiyen bel bel bakar .
Gündüzün mum yakan geceleyin bulamaz.

İŞ OLACAĞINA VARIR(ATASÖZLERİ)

Akacak kan damarda durmaz
Hangi gün vardır akşam olmadık
İt ürür kervan yürür
Horoz ötsün veya ötmesin sabah olacaktır.

ATASÖZLERİ

Yagmur yel azdırır insanı el azdırır.

ATASÖZLERİ

Yagmur yagsın da varsın kerppiçci ağlasın

HAVA

Yagmur altında gülenle aglıyan belli olmaz

ATASÖZLERİ

Yaz yalan kış gerçek.

MEVSİM

Martta yağmasın nisanda dinmesin.

SOGUK SICAK

Martta tezek kuruya nisanda seller yürüye.

mevsim hava

lodos cehennemden poyraz cennetten gelirmiş.

Ata sözleri ,özlü sözler,manalı sözler

Kutlu gün doguşundan bellidir kutlu yaz yagışından.

ATASÖZLERİ

Kışın ocak başı yazın daglar başı.

Ata sözleri ,özlü sözler,manalı sözler

Kış kışlıgını kuş kuşlugunu gösterir.

CAHİL CAHİLLİK

Cahile söz anlatmak,deveye hendek anlatmaktan zordur
Cahilin dosluğundan,alimin düşmanlığı yeğdir
Çalıda gül bitmez,cahile söz yetmez
Ekinsiz başak dik durur
Eşek kocamakla tavlabaşı olmaz

BÜYÜKLENME

Allah,mağruru sevmez.
Boş başagın başı dik olur
Deveden büyük fil var.
Gönüllü çingenenin torbası boş gider.
Kendini çok öven imamın cemaati az olur.

BİLDİĞİNDEN ŞAŞMAMAK

Cami ne kadar büyük olsa ,imam yine bildiğini okur

ATASÖZLERİ

Bahşiş atın dişine bakılmaz.
bedava eşek,attan yürük olur.
bedava sirke,baldan tatlıdır
müft olsunda zift olsun

BAŞA KAKMA

Verdiğin biryumurta gözümü çıkardın dürte dürte.

ACI

Acı acıyı unutturur.

DOGRU- DOGRULUK

Dagda gez belde gez dogrulugun elde gez.
Dogru söyleni dokuz köyden kova

EL SÖZÜNE BAKMAK

El sözüne bakan karısını tez boşar.
Elin ağzı çuval değilki büzesin

ÇOK - ÇOKLUK ( ZARARI )

Çata kazık yere batmaz.
Çok arpa atı çatlatır.
Çok karınca deveyi öldürür.
Çok söz yalansız ,çok mal haramsız olmaz .
Horozu çok olan köyün sabahı geç olur.
İki kaptan bir gemiyi batırır.

DAHA ÜSTÜN OLMAMAK

Alçak yerde tepecik kendini dag sanır .
Bugday olmayan yerde darıya nazar deger.
Dag başında çam kadı , pelit mütü.
Koyunun bulunmadıgı yerde keçiye abdurahman çelebi derler.

İŞİ SAGLAM YAPMAK

Altını saglam kazıga bagla sonra Allah a tevekkül et.
Eşegi sahibinin dedigi yere baglada isterse kurt yesin

KARDEŞ - KARDEŞLİK

Allah kardeşi kardeş yaratmış kesesini ayrı
İki kardeş savaşmış ebleh buna inanmış.
Kardeş kardeşi atmış yar başını tutmuş.

KAR- KAZANÇ

Kar zararın kardeşidir.
Korkak bezirgan ne kar eder ne ziyan.
Yel gibi gelen sel gibi gider.

ÖLÜM ECEL

Altından ağacın olsa zümrütten yaprak akıbet.
Gözünü doyurur bir avuç toprak.

UYSALLIK

Agacn yumuşagını kurt yer.
Baş saglamakla kavuk esilmez.
Pek baş dik baştan yegdir
Yavaş atın çiftesi pek olur.

TENBEL TENBELİK

Ana gezer kız kezer bu çeyizi kim düzer.
Geçinemiye dokuz koca okuyamıyana dokuz hoca gelir.
Sen aga ben aga bu inegi kim saga.

EMANET

Emanet ata binen tez iner .
Emanet eşegin kuskunu yokuşta kopar .
Emanet eşegin yuların gevşek olur.

AGAÇ

Gneşin hızını ovanın tozunuağaç keser.
Yaş agaca balta vuran olmaz.
Yaş kesen baş keser.
Yaş kesen baş keser taş kesen iflah olmaz.

ADAMAK

Ada bana adatayım sana.
Adamak kolay ödemek güçtür.
Adamakla mal tükenmez.

VEFA

Erkegin sözü demirin ketigi .
Köpek sahibini ısırmaz.
Zehirinden şifa kahpeden vefa gelmez.

YOL- YÖNTEM

AL (hile) ile aslan tutar. güç ie sıçan tutulmaz .
Aksak keçi ile yüksek yaylaya çıkılmaz .
Anasına bak kızını al ; kenarına bak bezini al.
Araba ile tavşan avlanmaz.

UTANMA

Utanma
utan utanmazdan ,kork korkmazdan
utanma pazar,dostlugu bozar
utanmanın oğlu uşagı olmamış

Ümit

Allah tan ümüt kesilmez .
Çıkmadık candan ümit kesilmez.
Çiftçiyi ayakta tutan ümittir.
Komşuda pişer bize de düşer.
Ümitte geçinen, açlıkla ölür.
Yolunu şaşırana köpek sesi bülbül sesinden tatlı
gelir.

GÖRGÜ

Ogul babadan gölür.At oynamayı , kız anadan görür sofra danatmayı.
Yavru kuş yap demişler çife atmış.

ÇIKAR- ÇIKARCLIK

Ava gidenavlanır.
Balsız kovanda arı durmaz.
Beylik fırın has çıkarır.
Degirmenden gelenden porçaya umarlar.

ZAMAN - ZAMANIN ÖNEMİ

Akşama karşı gitme tana karşı yatma.
Bahar gelmeden kuş ötmez.

TEHLİKE

Dibi görünmeyen tasta su içme.
Irmakta geçerken at değiştirilmez.
Tehlikenin büyügü küçügü olmaz.

RİYA

Gündüz külahlı,gece silahlı .
Gündüz tesbih çevirir gece koyun çevirir.
İki kıbleye tapanda din olmaz.

RÜŞVET

Araba yağlanmazsa yürümez.
Arabanın en gıcırtılı tekerlegi yaglanır.
Rüşvet kapıdan girince insaf bacadan çıkar.
Aglanmış agız hayır diyemez

KEYFİLİK

Herkezin arşınına göre berz vermezler.
Herkezin yoruldugu yere han yapmazlar.
Her zaman gemicinin istegi üzerine rüzgar esmez.

KIYMET BİLME

Harman döven öküzün ağzı baglanmaz.
Süt veren inegin memesi kesilmez.
Sütlüyü sürüden çıkarmazlar.

ATKANA

Aza kanaat etmiyen çogu hiç bulmaz.
Azıcık aşım kaygısız başım.
Bir abam var atarım nerede olsa yatarım.
Ne buldum sevinirim ne kaybettim yerinirim.

HER ŞEY ZAMANINDA

At beslenirken kız istenirken.
Demir tavında (dövülür)
yara sıcakken sarılır.

HOŞGÖRÜ

Bir sürçen atın başı kesilmez .
Harman döven öküzün ağzı baglanmaz.
Kılıç kınını kesmez.
Kul kullanan bir gözünü kör bir kulagını sagır etmeli

HİMAYE - DESTEK

Arkalı köpek kurdu bogar.
Babası köy kahyası neden olsun pervası.

GEVEZELİK- BOŞ BOGAZLIK

Boşbogazı Cehenneme atılmış odun yaş diye bagırmış .
Boşbogazla pis bogaz belden kurtulmaz.
Boş fıçı çok ses çıkarır .
Halının tozu tükenmez delinin sözü tükenmez.

Öz - üvey

Astar yüzolmaz , vey öz olmaz.
Üvey özolmaz kemhe bezolmaz.
Üvey yme özüde, bulursun geline etme kızında bulursun.

Karşılıklı ihtiyar ve çıkar

Ada bana adayayım sana .
Agaç dibinde su içer .
Ağaç köküne muhtaç .
Altın eşik, gümüş eşigi muhtaç.

Hayal - düş

Aç tavuk kendini arpa ambarı sanır.
Gömleksizinkarnından kırk arşın bez geçer.
Rüya ile Hülya olmasa züğürdün canı çıkar.

Çevre - çevreye uyma

İnsan insan eden yeri , sakalı sakal eden berberi.
Karpuz kökünden büyür.
Minareli köye abdestsiz girilmez.
Şehirde eşek bile makam ile anırır.
Tohum tarlada çimlenir.

Sebeb - Belirti - Emare

Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.
Ayak olmazsa izolmaz
Kurt iminde et eksik olmaz.
Rüzgar esmiyen yerde yaprak oynamaz.
Tokat vurmadan yanak kızarmaz.
Şimşek çakmadan gök gürlemez.

Saygı

Adam adamdan korkmaz hatır sayar.
Ben sayanın kuluyum saymıyanın sultanı
Bükemedigin elini öp.
Öpülecek el ısırılmaz.
Saglık istersen çokyeme saygı ister sen çok deme.
Ulular köprü olsa basıp geçme.
.

İsraf

az yiyen çok zaman yer , çok yiyen çabuk biter.
bol bol yiyen bel bel bakar.
gündüzün mum yakan geceleyin bulmaz.

İşte olacağa varır

Akacak kan damarda durmaz.
Hangi gün vardır.Akşam olmadık.
İt ürür kerven yürür .
Horoz ötsün veya ötsün veya ötmesi sabah olacaktır.

İçki -sarhoş- sarhoşluk

İçki korkagı coşturur efeyi susturur.
İşret (içki ) , insanın mihengidir .
Geçi şaşar içmiş kurt aramaya çıkmış.
Sarhoş herkezi sırdaş bilir.
Sarhoşken ördüneni ayıken asarlar.
Sarhoşun mektubunu meyhanede okunur.
Sarhoşun yemini meyhaneye katar.
Sigarayı verip savurma rakıyı verip anırma.